БМТ эълон қилган янги маълумотга кўра, Ер тобора исиб, яшаш учун хавфли жойга айланмоқда.  Ҳисоботда зудлик билан чора кўрилмаса, миллиардлаб одам тобора кучайиб бораётган жазирама тўлқинидан азоб чекишда давом этиши таъкидланган. 

Ҳарорат кўтарилиши билан ҳомиладор аёллар, ногиронлар ва соғлиғи ёмонлар, қариялар, болалар, кўчирилганлар ва камбағаллар ўта жиддий хавф остида қолади. Совуткич ўрнатилмаган сифатсиз уйда яшаш ва иссиқлик стресси экстремал об-ҳаво шароити билан боғлиқ ўлимнинг асосий сабабига айланади. 2000-2019 йиллар оралиғида иссиқлик туфайли сайёрамизда йилига ўртача 489 000 га яқин ўлим қайд этилган. Фожианинг 45 фоизи Осиё, 36 фоизи Европага тўғри келган. 2000-2004 ва 2018-2022 йилларда 65 ёшдан ошган одамлар орасида иссиқлик билан боғлиқ ўлим тахминан 85 фоиз ошган.

БМТ Болалар жамғармаси - UNISEF экспертлари хулосасига кўра, Европа ва Марказий Осиёдаги жазирама йилига салкам 400 болани нобуд қилмоқда. Агар ҳозирги шароит давом этса, 2050 йилга бориб дунёда 18 ёшгача бўлган деярли ҳар бир, яъни 2,2 миллиард бола иссиқ тўлқинга дучор бўлади. Бугунги кунда глобал ишчи кучининг 70 фоизидан кўпи, яъни 2,4 миллиард киши ҳаддан ташқари иссиқ хавфи юқори шароитда ишлаяпти.

– Иш жойи иссиқлиги таъсирида 22,8 миллион жароҳат, 19 мингга яқин ўлим ва 26 миллиондан ортиқ буйрак касаллиги ҳолати аниқланди, – дейди Халқаро меҳнат миграцияси (ХМТ) эксперти Балинт Нафродий.

2022 йил иссиқ таъсирида 863 миллиард доллар эквивалентда иш унумдорлиги пасайиб, эҳтимолий даромад йўқолган. Экспертлар ҳисоб-китобига кўра, кундузи ҳарорат 34 даражадан ошса, меҳнат унумдорлиги 50 фоиз камаяди.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти тўрт муҳим йўналишда халқаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш учун шошилинч ва бирга ҳаракатланишга чақирмоқда. Биринчидан барча мамлакатлар ва жамоалар энг заиф одамларни ўта юқори ҳарорат таъсиридан ҳимоя қилиши, хавфни камайтириши ва чидамни ошириши керак.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва Жаҳон метеорология ташкилоти ҳисоботига кўра, 57 мамлакатда иссиқдан огоҳлантириш тизимини такомиллаштириш ҳар йили 100 000 га яқин ҳаётни сақлаб қолиши мумкин.

– Кам углеродли совутишга ўтишни яхшилаш, пассив совутиш тизимини кенгайтириш, масалан шаҳар дизайни орқали янада яшил ва самарали ечимлар топиш керак, – дейди БМТ бош котиби Антониу Гутерриш. – БМТ Атроф-муҳит бўйича дастури ҳисоб-китобига кўра, бу чоралар 2050 йилга бориб 3,5 миллиард одамни ҳимоя қилиши мумкин, шу билан бирга чиқиндини камайтириш ва истеъмолчиларга ҳар йили 1 триллион долларни тежаш имконини беради.

Гутерриш инсон ҳуқуқи тамойилига асосланган меҳнатни муҳофаза қилиш ва соғлиқни сақлаш бўйича тегишли чоралар кўриш орқали барча соҳаларда ишчиларни ҳимоя қилишга чақирди. Хусусан, дунёнинг барча минтақаларидаги меҳнаткашлар саломатлиги ва ҳаётини ҳаддан ташқари иссиқлик хавфидан ҳимоя қилиш учун шошилинч чоралар кўриш зарур. Бундан ташқари БМТ барча мамлакатлар ва ҳамжамиятлар об-ҳавога чидамлиликни яхшилаш бўйича комплекс ҳаракатлар режаси, стратегия ва ечимлар ишлаб чиқиши ва амалга оширишини таъминлайдиган барқарор, кўп тармоқли ва кўп даражали шериклик муносабати ўрнатилиши кераклигини таъкидлайди.

БМТ раҳбари қазиб олинадиган ёнилғидан қайта тикланадиган энергияга адолатли ўтиш суръатини тезлаштириш, ушбу йўналишга кўпроқ инвестиция жалб этиш лозимлигини такрорлаган. Бинобарин, 2025 йилгача Париж битимига мувофиқ, ҳар бир мамлакат миллий даражада атроф-муҳитни ифлослантириш кўрсаткичини камайтиришга қўшажак ҳиссасини аниқлаб, шу ҳақда маъруза тақдим этиши шарт.

С.Раҳимов, ЎзА