Инсон ҳуқуқлари – бу инсоннинг туғилишидан то вафот этгунига қадар бутун умри давомида унга ҳамроҳлик қиладиган ҳуқуқ ва эркинликлардир. Ушбу универсал ҳуқуқлар миллати, жинси, ирқи ёки этник келиб чиқиши, ранги, дини, тили ёки бошқа ҳуқуқий мақомидан қатъи назар, ҳеч қандай камситишларсиз барча учун хосдир. Инсон ҳуқуқлари яшаш ҳуқуқи каби энг асосий ҳуқуқлардан тортиб, муносиб турмуш тарзини таъминлашга хизмат қиладиган таълим олиш, меҳнат қилиш ёки ижтимоий таъминот олиш каби ҳуқуқларига қадар барча ҳуқуқларни қамраб олади.

Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари ҳар кимга туғилганидан бошлаб тегишли бўлади. Инсон ҳуқуқлари муносиб ҳаёт кечириш ва инсоний салоҳиятимизни ривожлантиришга имкон бериш учун зарур бўлган барча инсоний фазилатлар учун муҳимдир. Инсон ҳуқуқларини таъминлаш қўрқув, таъқиб ёки камситишсиз жамиятда яшаш учун катта аҳамиятга эга.

Инсон ҳуқуқлари қуйидаги асосий хусусиятларга эга:

• Универсаллик – барча бир хил даражада инсон ҳуқуқларига эга;
• Ажралмаслик – уларни ҳеч қачон тортиб олиш мумкин эмас, лекин баъзида уларни чеклаш мумкин — масалан, агар шахс қонунни бузса ёки давлат хавфсизлиги масалалари учун;
• Бўлинмаслик – маълум бир ҳуқуқлар тўпламидан иккинчисисиз тўлиқ фойдаланиш мумкин эмас;
• Ўзаро боғлиқлик – маълум бир ҳуқуқни бериш ёки уни бузиш бошқа ҳуқуқларга таъсир қилиши мумкин;
• Тенглик – барча инсонлар ўзларининг қадр-қиммати ва ҳуқуқларида тенгдир;
• Камситмаслик – ҳар бир инсон ирқи, танасининг ранги, жинси, тили ва бошқа хусусиятларидан қатъи назар инсон ҳуқуқларига эга.

1948-йилда БМТ Бош Ассамблеяси томонидан қабул қилинган Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси оммавий ҳимоя қилинадиган асосий инсон ҳуқуқларини белгилайдиган биринчи юридик ҳужжат бўлди. Декларация ва иккита пакт — Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт (1966) ва Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт (1966) билан биргаликда Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро биллни ташкил этади.

Инсоннинг асосий ҳуқуқ ва эркинликлари Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг Иккинчи бўлимида баён этилган. Янги таҳрирда қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг иккинчи бўлими В-ХИ- бобларида инсон ҳуқуқлари, фуқаролик, шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар, сиёсий ҳуқуқлар, ижтимоий, иқтисодий, маданий ва экологик ҳуқуқлари, инсон ҳамда фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликлари кафолатлари ва фуқароларнинг бурчлари белгилаб қўйилган. Конституциясининг 19-моддасида айтилишича Ўзбекистон Республикасида инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари халқаро ҳуқуқнинг умумеътироф этилган нормаларига биноан ҳамда ушбу Конституцияга мувофиқ эътироф этилади ва кафолатланади.