28-29 август кунлари Астана шаҳрида “Конституция ва давлатчилик: ҳуқуқ ва келажак мулоқоти” мавзусида халқаро илмий-амалий конференция бўлиб ўтди. Унда Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев иштирок этиб, мамлакат фуқароларини Асосий қонун қабул қилинган сананинг 30 йиллиги билан табриклади.

Конференцияда Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази директори, Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг депутати, БМТ Инсон ҳуқуқлари қўмитаси аъзоси Акмал Саидов қатнашди ва сўзга чиқди.

Академик А.Саидов ўз нутқи аввалида Марказий Осиё эндиликда тарихнинг бир четида эмас, балки ўз стратегик кун тартибини шакллантираётган, жадал ривожланаётган минтақага айланиб бораётганига эътиборни қаратар экан, сиёсий ирода, юқори  даражадаги ўзаро ишонч ва  қўшма иқтисодий ташаббуслар минтақада барқарор ривожланиш учун янги  имкониятлар яратганини таъкидлади. Шу маънода, бугунги кунда дунё сиёсий луғатида «Янги Марказий Осиё», «Марказий Осиё руҳи» ва «Марказий Осиё қиёфаси» каби мутлақо янгича атамалар пайдо бўлгани бежиз эмас.

XXI юз йиллик бутун дунёда шиддатли конституциявий ислоҳот ва янгиланишлар даврини бошлаб берди. Ўтган чорак асрнинг ўзида жаҳоннинг қарийб 60 та мамлакатида янги Конституциялар қабул қилинган бўлса, яна 785 ҳолатда миллий парламентлар томонидан Конституцияга тегишли ўзгартиришлар киритиш масаласи кўриб чиқилган. Энг муҳими, Конституцияни ривожлантириш жараёнлари ҳамиша жамият ва давлат тараққиётининг асосий босқичларига мос ва мутаносиб тарзда амалга ошириб келинмоқда.

А.Саидов минтақамиздаги конституциявий ислоҳотлар жараёнини атрофлича таҳлил этиб, Марказий Осиё мамлакатлари 100 йилдан ортиқ конституциявий ривожланиш тарихига эга эканлигини ва айни жараён жадал суръатларда давом этаётганини қайд этди. Ўзбекистон ва Қозоғистонда бўлиб ўтган кейинги конституциявий янгиланиш жараёнларида халқнинг  бевосита кенг иштирок этгани ушбу ислоҳотларнинг ўзига хос ва алоҳида хусусияти сифатида таҳсинга лойиқ.

Таниқли ўзбек ҳуқуқшуносининг фикрича, ҳар икки мамлакатда амалга оширилган конституциявий ислоҳотлар асносида барча ўзгартиришлар кенг жамоатчилик иштирокидаги амалий мулоқотлар негизида кечган очиқ ва эркин муҳокамаларда ишлаб чиқилди ва тавсия этилди. Мамлакатларимиздаги конституциявий ислоҳотларда шаффофлик ва очиқлик, инклюзивлик ва жамоатчилик муҳокамаси каби устувор мезонларга алоҳида аҳамият берилгани жуда муҳим.

А.Саидов минтақамиздаги конституциявий ислоҳотларнинг ўзига хос хусусиятларидан яна бири – Конституция ва қонун устуворлиги, инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини рағбатлантириш ҳамда ҳимоя қилиш барча учун бирдек муҳим фундаментал қадрият ҳисобланиши эканига эътиборни қаратди. Марказий Осиё мамлакатлари Конституцияларида “Давлат инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилади ва кафолатлайди”, деган принцип мустаҳкамлаб қўйилгани бунга яққол мисолдир.

Бу ҳақда фикр юритганда, хусусан, Қозоғистонда 2023 йили Президент томонидан тасдиқланган Инсон ҳуқуқлари ва қонун устуворлиги соҳасидаги ҳаракатлар режаси амалга оширилаётганини таъкидлаш лозим. Ушбу Ҳаракатлар режаси айни йўналишда изчил татбиқ этиб келинаётган учинчи дастурий ҳужжатдир.

Ўз навбатида, Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикасининг Миллий стратегияси 2020 йилда қабул қилинган бўлиб, бу соҳадаги илк ҳужжат ҳисобланади. Ҳозирги вақтда “Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва яшил иқтисодиёт йили" Давлат дастури доирасида 2030 йилгача мўлжалланган Инсон ҳуқуқлари бўйича янги Миллий стратегия лойиҳаси ишлаб чиқилди ва такомиллаштирилмоқда.

Илмий-амалий конференция иштирокчилари анжуман якунида Қозоғистон Республикаси Президенти марказининг музейини томоша қилдилар. Бу ерда очилган “Янгиланган Конституция – адолатли жамият кафолати” кўргазмаси меҳмонларда яхши таассурот қолдирди.

Инсон ҳуқуқлари бўйича

Ўзбекистон Республикаси

Миллий марказининг

матбуот хизмати