28-29-avgust kunlari Astana shahrida “Konstitutsiya va davlatchilik: huquq va kelajak muloqoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tdi. Unda Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Qasim-Jomart Toqayev ishtirok etib, mamlakat fuqarolarini Asosiy qonun qabul qilingan sananing 30-yilligi bilan tabrikladi.

Konferensiyada Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy markazi direktori, Oliy Majlis Qonunchilik palatasining deputati, BMT Inson huquqlari qo‘mitasi a’zosi Akmal Saidov qatnashdi va so‘zga chiqdi.

Akademik A.Saidov o‘z nutqi avvalida Markaziy Osiyo endilikda tarixning bir chetida emas, balki o‘z strategik kun tartibini shakllantirayotgan, jadal rivojlanayotgan mintaqaga aylanib borayotganiga e’tiborni qaratar ekan, siyosiy iroda, yuqori  darajadagi o‘zaro ishonch va  qo‘shma iqtisodiy tashabbuslar mintaqada barqaror rivojlanish uchun yangi  imkoniyatlar yaratganini ta’kidladi. Shu ma’noda, bugungi kunda dunyo siyosiy lug‘atida «Yangi Markaziy Osiyo», «Markaziy Osiyo ruhi» va «Markaziy Osiyo qiyofasi» kabi mutlaqo yangicha atamalar paydo bo‘lgani bejiz emas.

XXI yuz yillik butun dunyoda shiddatli konstitutsiyaviy islohot va yangilanishlar davrini boshlab berdi. O‘tgan chorak asrning o‘zida jahonning qariyb 60 ta mamlakatida yangi Konstitutsiyalar qabul qilingan bo‘lsa, yana 785 holatda milliy parlamentlar tomonidan Konstitutsiyaga tegishli o‘zgartirishlar kiritish masalasi ko‘rib chiqilgan. Eng muhimi, Konstitutsiyani rivojlantirish jarayonlari hamisha jamiyat va davlat taraqqiyotining asosiy bosqichlariga mos va mutanosib tarzda amalga oshirib kelinmoqda.

A.Saidov mintaqamizdagi konstitutsiyaviy islohotlar jarayonini atroflicha tahlil etib, Markaziy Osiyo mamlakatlari 100-yildan ortiq konstitutsiyaviy rivojlanish tarixiga ega ekanligini va ayni jarayon jadal sur’atlarda davom etayotganini qayd etdi. O‘zbekiston va Qozog‘istonda bo‘lib o‘tgan keyingi konstitutsiyaviy yangilanish jarayonlarida xalqning  bevosita keng ishtirok etgani ushbu islohotlarning o‘ziga xos va alohida xususiyati sifatida tahsinga loyiq.

Taniqli o‘zbek huquqshunosining fikricha, har ikki mamlakatda amalga oshirilgan konstitutsiyaviy islohotlar asnosida barcha o‘zgartirishlar keng jamoatchilik ishtirokidagi amaliy muloqotlar negizida kechgan ochiq va erkin muhokamalarda ishlab chiqildi va tavsiya etildi. Mamlakatlarimizdagi konstitutsiyaviy islohotlarda shaffoflik va ochiqlik, inklyuzivlik va jamoatchilik muhokamasi kabi ustuvor mezonlarga alohida ahamiyat berilgani juda muhim.

A.Saidov mintaqamizdagi konstitutsiyaviy islohotlarning o‘ziga xos xususiyatlaridan yana biri – Konstitutsiya va qonun ustuvorligi, inson huquqlari va asosiy erkinliklarini rag‘batlantirish hamda himoya qilish barcha uchun birdek muhim fundamental qadriyat hisoblanishi ekaniga e’tiborni qaratdi. Markaziy Osiyo mamlakatlari Konstitutsiyalarida “Davlat inson huquqlarini hurmat qiladi va kafolatlaydi”, degan prinsip mustahkamlab qo‘yilgani bunga yaqqol misoldir.

Bu haqda fikr yuritganda, xususan, Qozog‘istonda 2023-yili Prezident tomonidan tasdiqlangan Inson huquqlari va qonun ustuvorligi sohasidagi harakatlar rejasi amalga oshirilayotganini ta’kidlash lozim. Ushbu Harakatlar rejasi ayni yo‘nalishda izchil tatbiq etib kelinayotgan uchinchi dasturiy hujjatdir.

O‘z navbatida, Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining Milliy strategiyasi 2020-yilda qabul qilingan bo‘lib, bu sohadagi ilk hujjat hisoblanadi. Hozirgi vaqtda “Atrof-muhitni muhofaza qilish va yashil iqtisodiyot yili" Davlat dasturi doirasida 2030-yilgacha mo‘ljallangan Inson huquqlari bo‘yicha yangi Milliy strategiya loyihasi ishlab chiqildi va takomillashtirilmoqda.

Ilmiy-amaliy konferensiya ishtirokchilari anjuman yakunida Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti markazining muzeyini tomosha qildilar. Bu yerda ochilgan “Yangilangan Konstitutsiya – adolatli jamiyat kafolati” ko‘rgazmasi mehmonlarda yaxshi taassurot qoldirdi.

Inson huquqlari bo‘yicha

O‘zbekiston Respublikasi

Milliy markazining

matbuot xizmati