Men sobiq partiya xodimiman, lekin 1960 yildan buyon tarjimonlik bilan havaskor sifatida shug‘ullanaman. Ushbu kasbga tegishli narsalar bilan, tabiiyki qiziqaman. Chunonchi, 30 sentyabr kuni –  Xalqaro tarjimonlar kuni oldidan,  “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasining 2022 yil 28 sentyabr kungi sonida chop etilgan taniqli shoir, mohir tarjimon va publitsist G‘ulom Mirzoning “Tarjima mo‘jizasi” maqolasi darrov e’tiborimni tortdi va uni bir zumda o‘qib chiqdim. Ayniqsa, maqolaning “Nega bizda “Tarjimonlar kuni” bayrami yo‘q?” sarlavhali qismi menda bir dunyo fikrlar uyg‘otdi… 

         Odamlar psixologiyasini yaxshi biladigan imperator Napoleonga bir kuni yaqinlaridan biri: “Armiyangiz unchalik katta emas, lekin marshal unvoniga ega sarkardalar juda ko‘p. Nega bunday? Odamlarga juda ko‘p mukofotlar berasiz. Axir bu mukofotlarni nufuzini tushirib yubormaydimi?”, –  degan savol beribdi. Shunda Napoleon “Odamlarni unvon bilan mukofot harakatga keltiradi. Shuning uchun unisini ham, bunisini ham ayamaslik kerak”, –  degan ekan…

         Keksa avlod yaxshi biladi: sovetlar vaqtida O‘zbekistonga birinchi kotib lavozimidagi kishi rahbarlik qilar edi. Uning yonida ikkinchi kotib bo‘lib, amalda ko‘pincha o‘sha xo‘jayinchilik qilar edi. Lekin o‘zbek xalqining ardoqli ulug‘ farzandi Sharof Rashidovich Rashidov O‘zbekistonga rahbar bo‘lganda bunday bo‘lmagan. U paytda ikkinchi haqiqatdan ikkinchi o‘rinda turardi. Toshkentda Sharof Rashidovich tashabbusi va boshchiligida metro qurilishi boshlanganda, ikkinchi kotib metroni pollarini asfalt bilan qoplashni taklif etadi: “Yo‘lovchilar metroga kiradi va bir pastda jo‘nab ketishadi. Asfalt bo‘lsa, ancha mablag‘ tejaladi.”, –  deydi. Sharof Rashidovich unga bir qaraydilar, shu bilan uning chakkasi o‘chadi. Natijada xalqimiz muhtasham metrodan foydalanib, Sharof otani duo qilib yurmoqda…

         Shuni aytish kerakki, ikkinchilarni foydasi tekkan vaqtlari ham bo‘lgan… Bir paytlar tegishli tashkilotlar “O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan jurnalist” faxriy unvonini ta’sis etish taklifi bilan tegishli idoralarga ko‘p xat yozishadi, lekin taklif amalga oshmaydi. Shunda bir rusiyzabon jurnalist, o‘sha paytdagi Markazkomning ikkinchi kotibini ulfati bo‘lib, ikkinchini xonadoniga boradi va mezbon bilan ikkalasi “yarimtani” bo‘shatishadi. Suhbat jarayonida jurnalist ikkinchiga faxriy unvon haqidagi taklifni aytadi. Ikkinchi paysalga solmay, shartda telefon go‘shagini oladi va Oliy Sovet Prezidiumining Raisiga qo‘ng‘iroq qilib, tegishli topshiriq beradi. Ertasiga biz gazetada yangi faxriy unvon haqidagi tegishli farmonni o‘qidik va barcha OAV xodimlari hursand bo‘ldi…

          Endi 30 sentyabr masalasiga kelsak… Bu xalqaro bayram xristian tarjimon-ruhoniysi avliyo Ieronim vafot etgan kun bilan bog‘liq (419 (420) yil 30 sentyabri). Biz uchun esa, odamni o‘lgan kunini bayram qilish mentalitetimizga to‘g‘ri kelmaydi…

          Ma’lumki, Prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoev tarjimonlar mehnatiga, o‘zbek adabiyotining eng yaxshi asarlarini xorijiy tillarga, jahon adabiyoti durdonalarini o‘zbek tiliga o‘girishga katta e’tibor bermoqda. Birorta xalqaro darajadagi muzokaralar, anjumanlar bu kasb egalarisiz o‘tmaydi. Tarjimon – xalqlar o‘rtasidagi ko‘prikdir. Bugungi kunda minglab yoshlar tarjimon bo‘lish orzusi bilash yashashmoqda…

         Shu munosabat bilan mamlakatimizda “Tarjimonlar kuni” va tegishlicha “O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan tarjimon” faxriy unvoni ta’sis etilsa, maqsadga muvofiq, bo‘lar edi.

       Ulug‘ ajdodlarimiz Abu Rayxon Beruniy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Abdulla Qodiriy, Sharof Rashidov, Hamid Olimjon, Abdulla Qahhor, Ozod Sharafitdinov, Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, G‘aybulloh as-Salom, Qodir Mirmuhamedov va boshqalar tarjimonlik bilan samarali shug‘ullanishgan. Ularning birortasini tug‘ilgan kunini “Tarjimonlar kuni” deb e’lon qilsa, bo‘ladi deb o‘ylaymiz…

Ushbu masalaning ijobiy hal etilishi minglab yozuvchilar, shoirlar, OAV xodimlari, tarjimonlar ko‘p yillik orzularini amalga oshirilishi bo‘lib, Yangi O‘zbekistonni qurish va III Renessans asoslarini yaratishga xizmat qiladi, deb umid qilamiz.

Yana:

       O‘z  paytida  chorak  asr  O‘zbekistonga  rahbarlik  qilgan  atoqli  davlat  va jamoat  arbobi,  taniqli  yozuvchi  va  zabardast shoir, otashin publitsist Sharof  Rashidovich  Rashidov  O‘zbekiston  xalq yozuvchisi  Odil  Yoqubovni xonasiga  taklif  qilib, “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati”  gazetasi  Bosh muharrirligiga  tavsiya etib,  gap  orasida,  ushbu gazetaning 40 ming adadda chiqishi yaxshi emasligi  hamda  tirajni  ko‘tarish lozimligi  haqida  aytadi  va  nima  yordam  kerak bo‘lsa,  tayyor  ekanligini bildiradi.

         Odil Yoqubov bir nechta iltimos bilan murojaat  qiladi:  hukumat  aloqasi  telefoni, xizmat  avtomashinasi bilan  ta’minlash,  qalam haqini ikki barobar ko‘tarish va yuqoridan hech kim  aralashmay,  xodimlarni  o‘zi  tanlash  huquqiga  ega  bo‘lish. Sharof Rashidovich bu masalalarni hal etib beradi.

         Odil Yoqubov eng talantli yozuvchi va jurnalistlarni mualliflikka  jalb  etadi,  dolzarb  masalalarda qator-qator pishiq maqolalar chop etiladi, gazeta tez orada yangi jozibali tus oladi va uning adadi 700 ming nusxaga yetadi…

         Bugungi kunda ushbu nufuzli gazetaning adadi  869 tani tashkil etmoqda. Menimcha, Yozuvchilar uyushmasi a’zolariga gazetadan bittadan berilsa, hammasiga yetmaydi-yov. Bunda biz tahririyatni ayblay olmaymiz. Bu bozor iqtisodiyotiga o‘tishning ta’siri, obuna gazeta uchun hayot-mamot masalasi bo‘lib qolganligining natijasidar. Uni qo‘llab-quvatlanmasa, o‘ylashimizcha, gazetani Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasi o‘z otalig‘iga olmasa bo‘lmaydi. O‘z vaqtida Sharof Rashidovich shaxsan ushbu gazeta obunasi haqida qayg‘urgan ekan, bugungi kunda uni shu holda tashlab qo‘yib bo‘lmaydi. Ma’naviyati yuksak halqimiz, Davlatimiz rahbari boshchiligi va u kishi bilan birgalikda  III Renessans asoslarini  yaratmoqda. Bu ishda yozuvchi va shoirlar, san’atkorlar, barcha ijodkorlar oldingi safda bo‘lishlari lozim, bu ishda “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi bayroqdor bo‘lishi kerak. Men bu gazetani kioskma-kiosk yurib topolmayman. Bu gazetani hamma joyda sotish lozim. Bu gazeta har bir san’atkor, har bir adib, har bir jurnalist, har bir o‘zbek tili va adabiyoti o‘qituvchisi qo‘lida bo‘lishi lozim. Iste’dodli shoir Muhammad Ismoil jonajon o‘zbek tilimiz haqida shunday yozadi:

Jahon ilmin gurkiratgan shonli dohiysan,
Yana ming yil eng oldinda borar, boqiysan!

Gazeta mana shunday ulug‘ tilimizning har bir jonkuyari qo‘lida bo‘lishi kerak.

Nosir TOIROV
O‘zbekiston Jurnalistlar uyushmasi a’zosi

nuz.uz