4-dekabr – Xalqaro bank kuni

Har yili 4-dekabr sanasida dunyo miqyosida Xalqaro bank kuni (International Bank Day) keng nishonlanadi. Ushbu sana bank tizimining global iqtisodiyotdagi beqiyos ahamiyati, barqaror rivojlanishga qo‘shgan hissasi va insonlarning moliyaviy farovonligiga ta’sirini e’tirof etish uchun belgilangan.

Tarixi va yuzaga kelish sabablari

Xalqaro bank kuni 2019-yil 19-dekabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi tomonidan rasman e’lon qilingan. BMTning 74-sessiyasida qabul qilingan 74/245-sonli rezolyutsiyada bu sana ta’sis etilar ekan, banklar faqat moliyaviy faoliyat yurituvchi tijorat tashkiloti emas, balki barqaror taraqqiyotning asosiy ishtirokchisi sifatida baholangan.

BMT ushbu qaror orqali banklar va moliyaviy institutlarni Barqaror rivojlanish maqsadlarini amalga oshirishga faol jalb etishni maqsad qilgan. Chunki zamonaviy iqtisodda bank tizimisiz na yangi ish o‘rinlari yaratish, na kichik biznesni rivojlantirish, na raqamli iqtisodiyotni shakllantirish mumkin.

Bank tizimining jamiyatdagi roli

Bank – faqat pul saqlash va kredit berish muassasasi emas. U mamlakat iqtisodiyotidagi barcha moliyaviy jarayonlarni bog‘lovchi markaziy bo‘g‘in hisoblanadi.

Bank tizimi orqali:

• iqtisodiy subyektlar o‘rtasidagi hisob-kitoblar amalga oshiriladi;

• sarmoya va sarf-xarajatlar oqimi nazorat qilinadi;

• davlat byudjeti va ijtimoiy dasturlar moliyalashtiriladi;

• aholi jamg‘armalari investitsiya resurslariga aylanadi.

Shu jihatdan banklar iqtisodiy tizimning “qon aylanishi”ni ta’minlaydi – ularsiz iqtisodiy hayot to‘xtab qoladi.

Global bank sektoridagi zamonaviy tendensiyalar

XXI asrda banklarda raqamlashtirish jarayoni jadal sur’atlarda amalga oshirilmoqda. Qator innovatsiyalarning joriy etilishi bank sohasining faoliyatini butunlay yangicha bosqichga ko‘tardi. Jumladan:

birinchidan, raqamli bank xizmatlari (Digital Banking) – mijozlar endi an’anaviy filiallarga borish o‘rniga onlayn ilova orqali barcha operatsiyalarni amalga oshirish imkoniyatiga ega;

ikkinchidan, mobil to‘lovlar va fintex yechimlar – raqobatni kuchaytirdi, xizmatlar sifatini oshirdi;

uchinchidan, kriptovalyuta va blokcheyn texnologiyalari – moliyaviy operatsiyalarning xavfsizligi va shaffofligini ta’minlashda yangi imkoniyatlar yaratdi;

to‘rtinchidan, yashil moliya (Green Finance) – banklar atrof-muhitni muhofaza qilish va ekotizimni asrash maqsadida barqaror loyihalarni kreditlashga tobora ko‘proq e’tibor bermoqda.

O‘zbekistonda bank tizimi rivojlanishi

Mamlakatimizda so‘nggi yillarda bank sohasi tubdan isloh qilinmoqda. Raqamli texnologiyalarni joriy etish, mijozlarga qulay xizmat ko‘rsatish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va moliyaviy savodxonlikni oshirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi.

2020 – 2025-yillarga mo‘ljallangan Bank tizimini isloh qilish strategiyasi asosida:

• banklarning mustaqilligi va bozor tamoyillariga asoslangan faoliyati ta’minlanmoqda;

• xususiy banklar soni ortmoqda;

• xorijiy kapital ishtirokidagi banklar faoliyati kengaymoqda;

• onlayn-kreditlash, QR-to‘lovlar va mobil ilova orqali xizmatlar keng joriy etilmoqda.

Bundan tashqari, banklar “yashil iqtisodiyot” va “inklyuziv moliya” tamoyillariga muvofiq ravishda kichik va o‘rta biznesni, xususan, ayollar va yosh tadbirkorlarni moliyaviy jihatdan qo‘llab-quvvatlashni faol yo‘lga qo‘ygan.

Bank xodimlarining jamiyatdagi o‘rni

Bank tizimining muvaffaqiyati, avvalo, unda faoliyat yurituvchi mutaxassislarning bilimi, mas’uliyati va sadoqati bilan bog‘liq. Ular iqtisodiy barqarorlikni ta’minlaydi, millionlab mijozlar manfaatlarini himoya qiladi va ishonch muhitini shakllantiradi.

Shu sababli, 4-dekabr kuni butun dunyoda bank xodimlarining mehnati alohida e’tirof etiladi, ularning kasbiy fidoyiligi rag‘batlantiriladi.

Xulosa qilib aytganda, Xalqaro bank kuni – bu oddiy sana emas, balki butun moliyaviy tizim faoliyatining ahamiyatini esga soluvchi muhim bayramdir. U nafaqat iqtisodiy o‘sishni, balki jamiyatda moliyaviy madaniyatni, ishonchni va barqaror taraqqiyot g‘oyasini targ‘ib etadi.

Bugungi kunda banklar nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy mas’uliyatni ham o‘z zimmasiga olgan – ular insonlar farovonligi, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va yangi imkoniyatlar yaratish yo‘lida faol ish olib bormoqda.

Muqaddas QOSIMOVA,

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi

Milliy markazining Hisob-kitob bo‘limi g‘aznachisi